Tweede Kamerlid Roelof van Laar (PvdA) koestert amateuristisch inzicht over ontwikkelingssamenwerking

Tweede Kamerlid Roelof van Laar (PvdA) koestert een amateuristisch inzicht over ontwikkelingssamenwerking. Op zijn persoonlijke webpagina van de PvdA⁽¹⁾ gebruikt hij highlights en internationale OS-celebrities als vehicle voor korte artikels. Op een aantal directe vragen die ik hem stelde over de output waar hij over schrijft⁽²⁾ en een aantal ondubbelzinnige zinsnedes⁽³⁾ vermijdt hij elke vorm van een antwoord door slechts in één zin in zijn reply te betogen met: “Gelukkig zijn ambtenaren niet mijn enige bron van informatie”. Door zijn povere antwoord ben ik op onderzoek gegaan. Ik beloof u: de resultaten zijn ijselijk. 

ONDERZOEK

• Ik ben begonnen met het uitwerken van twee vragen die ik aan Van Laar heb gesteld, te weten over de €50 miljoen voor vluchtelingen in Noord-Afrika (zie uitlating Ploumen in de  Volkskrant) en de hulp aan Nepal.
  • Voor de hulp aan Nepal heb ik mij moeten richten op Giro 555. In de eerste tussenrapportage ‘Nederland helpt Nepal’ van Giro 555 wordt de output van CARE genoemd. Ik heb CARE twee vragen hierover gesteld⁽⁴⁾.
  • Voor de hulp aan Noord-Afrika heb ik mij gericht op Minbuza en beroep gedaan op de WOB.
• Maar ik heb ook andere artikelen van Van Laar uitgediept. Zo schrijft hij over de PvdA-beleidsnotitie ‘Eerlijk Beleid Voor Ontwikkelingslanden‘ en de PvdA heb ik duidelijkheid gevraagd over de zogenaamde impact assessments⁽⁵⁾.
• Voorts heb ik twee van de 25 partnerorganisaties die Van Laar noemt een mail gestuurd met een aantal vragen over output op hun website, namelijk Aidsfonds⁽⁶⁾ en Amref⁽⁷⁾.
• Ik heb één van de vragen die ik aan het Aidsfonds heb voorgelegd, ter controle naar hun partnerorganisatie ANP+ in India gestuurd met de vraag of er een lijst is van de 2000 leden die ANP+ claimt te hebben.
• Tenslotte noemt Van Laar gynaecoloog Mukwege. Ik heb het Panzi Hospital in de Democratic Republic Congo (Denis Mukwege is de oprichter en directeur) gevraagd of er een lijst is van namen van meisjes en vrouwen die hij geholpen heeft na seksueel misbruik (het zouden er volgens Van Laar ‘duizenden’ zijn en de BBC noemt een aantal van 30.000).

RESULTATEN

Minbuza

Minbuza zegt telefonisch dat de €50 miljoen aan Noord-Afrika gaat om een ‘begroting‘ en dat je dan niet naar output kunt vragen. Dat begrijp ik. Echter, NL-Aid gaat voornamelijk over de output van OS en het spelen met getallen vind ik verre van een navelstreng met burgers uit een volkswijk die hier niks van zullen begrijpen. Vindt u de theoretiseren over getallen en bedragen interessant dan kan ik u adviseren om de werken van Dr. Paul Hoebink te lezen (maar verwacht geen concrete details op het gebied van output en bewijslast).

Minbuza verwijst mij ook naar de brief aan de Tweede Kamer met de titel ‘Extra inzet op Afrikaanse jongeren‘ (26 augustus 2015). Ploumen beantwoord een aantal pittige vragen en met name vraag 45 vind ik interessant: ‘Op welke manier gaat gemonitord worden dat het budget werkelijk ten goede komt aan Afrikaanse jongeren?’ In haar antwoord schrijft ze o.a.: ‘Met een totaal PSD- en DGGF-budget van zo’n 300 miljoen euro zijn in 2014 alleen al 150.000 banen gecreëerd.’ Ik wed dat er geen bewijs is over de telling van deze 150.000 banen (mede omdat het een te rond getal is). Met deze gegevens kost het creëren van één baan dan €2.000, in Afrika een vermogen. Er poppen allerlei vragen in mij op waar ik nu niet op wil ingaan. Persoonlijk vind ik de PSD-techniek onnodig omvangrijk. Ploumen’s antwoorden op de kamervragen bevatten getallen en bedragen. Een bewijs is geen getal of bedrag. Dat is een bewering. Dat sommigen hier anders over denken is dé misvatting binnen OS.

PvdA

De Publieksvoorlichting van de PvdA had geen tijd voor me en toevalligerwijs speelde ze mijn vraag door naar Van Laar. Er volgde radiostilte, ik denk omdat hij de bui van dit artikel ook al zag hangen (maar betreft een aanname). Intussen ben ik zelf op zoek gegaan maar nergens is iets te vinden wat er bedoeld wordt met impact assessment. Dit soort geheimschrijverij maakt de afstand tussen politici en burger groot. Ik denk, ik moet gissen, dat de PvdA doelt op een term van Kenneth Bush met zijn working paper ‘A Measure of Peace: Peace And Conflict Impact Assessment (PCIA) Of Development Projects In Conflict Zones‘. Indien dit juist is dan kan ik stellen dat Bush een aantal interessante vragen formuleert die je actoren/NGO’s kunt voorleggen maar dat hij totaal niet uitlegt hoe je aan bewijzen komt. De antwoorden op de vragen kunnen uit de lucht gegrepen zijn en er is zijn geen controles op de antwoorden ingebouwd. In mijn optiek kan dat maar op één manier en dat is middels ‘telling’. In het artikel ‘Ontwricht Ploumen ontwikkelingshulp door onzichtbare output?‘ kunt u alles over deze strategie lezen.

Amref

Het antwoord van Amref treft u in de bijlage HIER. Voor het eerst in mijn leven krijg ik een reactie, nadat ik een lijst opvraag, die ik als positief kan bestempelen. Vanzelfsprekend kunnen ze deze niet vrijgeven in verband met privacy. Maar in alle eerlijkheid, ik moet de inhoud van de mail op inhoud aannemen en ik heb niet echt panklare bewijslast in mijn handen. Om 100% zeker te zijn zouden onderzoekers enkele namen als steekproef kunnen controleren op echtheid, dus door ze te bezoeken. Het was af helemaal waterdicht geweest met enkele ‘trace the start‘-tickets maar wat mij betreft is het antwoord sluitend.

Ik ontving radiostilte van CARE, PvdA, ANP+ en Panzi Hospital. Er was communicatie met Aidsfonds maar ze kwamen niet verder dan het benoemen van interne afdelingen, die vervolgens niks van zich lieten horen.

CONCLUSIE

U kunt lezen dat mijn vragen steeds eenvoudig zijn. Indien ik een getal over een bereik zie vraag ik hoe ze tot dat getal gekomen zijn. Vragen als ‘hoe is dit getal geteld?’ en ‘is daar een lijst van?’ staan centraal in mijn onderzoek. Het zijn in mijn ogen legitieme kernvragen want, zoals ik Van Laar al schreef: ‘OS is geen vervoersmiddel voor ‘leuke’ berichten en misplaatste ruimhartigheid. OS gaat keihard over output, outcome, bereik. En niks anders.

Denis Mukwege heeft een interessant verhaal. Hij heeft vele internationale prijzen op zijn naam staan en hij is wereldwijd een graag geziene gast(spreker). Het zal me niet verwonderen dat hij ooit de Nobelprijs van de Vrede krijgt uitgereikt. Ik beticht Mukwege nergens van, maar helaas zit de OS-wereld zo in elkaar dat goedgelovigheid de show runt. Wanneer iemand een trackrecord verzint om aandacht te trekken, dan wordt dat in beginsel fanatiek bevestigd door mensen van het eerste uur die hier alleen maar voordeel bij hebben, totdat een westerse ambtenaar dit ergens op papier zet. Met name zaken die je moeilijk kunt tellen (waaronder het trackrecord van Mukwege) zijn machtige tools, mede omdat westerse media en organisaties graag willen meeliften op deze disciplines. Het onderwerp heeft dan een status als ‘handelswaar’ verworven. Kortom, er ontstaat een wederzijds belang en het lef om kritische vragen te stellen is passé. Mensen maken er vervolgens een hallmark van. Een tijd lang heb ik gewerkt met iemand als Mukwege die later de Nobelprijs ontving, maar deze persoon verzon jarenlang een trackrecord terwijl voor de ogen van camera’s alles in scène werd gezet (lees het verhaal van NGO RabarberRabarber). Ik weet echt wel waar ik over praat. Mensen als Mukwege zijn innemende mensen met een hoge gunfactor die in staat zijn om bij westerse geldgevers het gevoel los te maken alsof de gehele ontwikkelingshulp zich in deze persoon blenden. Maar ook mensen met zulke gaven moeten gewoon hun trackrecord bewijzen. Mukwege heeft niet gereageerd op mijn vragen. Ik ben hier keihard in: indien het niet bewezen wordt dan bestaat het niet.

Hetzelfde geldt zonneklaar voor CARE: die 500 gebouwen bestaan niet. Ook ANP+ heeft het nagelaten te reageren op mijn vragen: ook hier concludeer ik dat de 2000 leden niet bestaan. De term impact assessment in de beleidsnotitie van regeringspartij PvdA betreft ruige taal zonder inhoud. Niemand binnen de PvdA weet wat ze ermee bedoelen en mocht dat wel zo zijn, dan is dit hét volslagen voorbeeld van hautain gedrag naar burgers die hier niets van begrijpen en gedoemd zijn eerst een bureaucratische puzzel met veel wachttijd op te lossen indien ze er meer van willen weten.

Voor mij zijn alle raven zwart (Paradox van Hempel) totdat het tegendeel bewezen wordt. Zo ben ik opgeleid⁽⁸⁾. En mocht de bewijslast allemaal wel bestaan: waarom doet iedereen dan zo moeilijk? Weerstand bieden is onderdeel van bureaucratie om mensen op een ander been te zetten. Waarheidsvinding is de meest lastige zoektocht binnen OS omdat het van westerse ambtenaren vraagt om te twijfelen aan zijn eigen fundament terwijl synchroon de lokroep, om zich te bevestigen, verleidelijk om aandacht gilt. Je krijgt dan sites zoals die Van Laar.

Het is vreemd om te stellen dat politici in de Tweede Kamer zaken op deze manier omgaan met de OS-sector. Er vinden geen waarheidsonderzoeken op wezenlijkheid plaats, slechts evaluaties die bestaan uit papieren krachtenmetingen. Het is zeker interessant dat iemand als Denis Mukwege in de Tweede Kamer komt spreken, maar mijn eerste vragen aan hem zouden zijn: Mijnheer Mukwege, hoe bewijst u uw trackrecord en hoe kan ik dit checken (trace the start)? Dit zijn vragen gericht op wezenlijkheid. Maar mensen vinden dat niet chique of onfatsoenlijk om te vragen. Dan kan ik maar één ding concluderen: mensen zoals Van Laar turen naar een leeg schilderij. Wat ze erin zien is verzonnen.

TENSLOTTE 

Een rekensom: de afgelopen 25 jaar is de gemiddelde Nederlandse begroting ten aanzien van OS €4,4 miljard. Indien ik dit bedrag verdeel over het gemiddelde bevolkingsaantal van 16 miljoen mensen, dan betaalt iedere burger per jaar €275 aan belastinggeld aan OS. Met een gemiddelde rente van 3% betaalt elk individu €33.191 in 50 jaar. Heb je een gezin met 2 kinderen waar je tot hun 25e financieel verantwoordelijk voor bent dan betaal je (voor 4 personen) in 25 jaar met 3% rente €43.681. Indien je in een gezin moet zorgen voor het hoofdinkomen, je twee kinderen blijven 25 jaar bij je en je betaald nog 25 jaar door voor jou en je partner dan heb je met 3% rente €116.041 OS-belasting betaald. De genoemde bedragen kun je fors verhogen indien je particuliere giften meerekent. Deze cijfers schreeuwen om verantwoording wat er met het geld gedaan wordt. Ik heb in 2015 menig ontwikkelingsorganisatie, onderzoeksinstantie, politicus en de EU betrapt op misbruik van output. Ze dealen in imaginaire en onzichtbare opbrengsten. Niet de politiek is ‘eigenaar’ van bewijslast maar de belastingbetaler.

OS is de meest geëvalueerde sector? Ik heb nimmer enig keihard bewijs gezien, alleen ‘circumstantial’. Het ‘vertaalprogramma’ tussen de realiteit en datgene wat gecommuniceerd wordt, functioneert voor geen meter. Dat is zonde want Nederlandse OS werkt misschien hartstikke effectief (mijn gevoel gaat daar nog steeds van uit). Deze site toont aan dat OS helaas de status van ‘wazige materie’ verworven door onduidelijke en complexe terminologieën waar je een jaar studie voor nodig hebt om dit uit te pluizen, radiostilte vanuit organisaties die ons belastinggeld uitgeven, antwoorden met doorverwijzingen naar logge overheids- of onderzoeksinstanties, universitaire documenten die niet te begrijpen zijn door mensen in volkswijken en waarbij teksten gevuld zijn met voetnoten verwijzend naar onderliggende wetenschappelijke studies en beleidsnota’s, boekhoudingen die niet op te vragen zijn, imaginaire output die omsluierd worden door artificieel gedrag en bureaucratische weerstand (Lees: Grootschalige MFSII-evaluatie o.l.v. Wiebe Bijker beweert zonder te bewijzen) en tenslotte papierenkrachtenmetingen in vele talen en met ieder zijn eigen ‘profetische onderzoeksmethodieken’ die aangedikt zijn met veel statistiek die spelen met getallen zonder maar één bewijs te leveren.

Al met al heb ik op geen van mijn concrete en directe vragen over output een antwoord mogen ontvangen, alleen Amref voldoet daar aan. Ik nodig Van Laar uit om op alle ontbrekende vragen een antwoord te geven. Niet ik, maar hij publiceert hierover. Mijn diepste overtuiging is dat het hem niet lukt en dat zou bevestigen hoe imaginair OS is. Daarmee is OS ontaard tot een rorschachvlek: eenieder ziet erin wat hij/zij erin wilt zien….en dat is niet de status die deze nobele sector verdient.

Naar het zich laat aanzien stel ik ongewone vragen, zelfs in de ogen van de minister Ploumen of Tweede Kamerlid Van Laar, maar indien zij mijn type vragen meester zouden zijn dan was de informatie bij alle genoemde organisaties ontegensprekelijk voorradig geweest. Dan hadden deze organisaties vol trots de output getoond in plaats van ‘hide & seek’ spelen. U als lezer zult beamen dat mijn vragen eerlijk, eenvoudig en deugdelijk zijn.

Welbeschouwd kan ik stellen dat de Nederlandse ambtenaren ontwikkelingshulp nodig hebben.

Roelof van Laar is Tweede Kamerlid en woordvoerder ontwikkelingssamenwerking en koninkrijksrelaties.

AUTEUR:

Drs. H.R.J. Sluijter

(eventuele vertraagde reactie van de genoemde organisaties volgen later in een apart document)

VOETNOTEN

1. Printscreen van de website van Van Laar zoals ik hem aantrof: HIER.
2. Vragen aan Van Laar:
   1. Kinderarbeid: heeft u een lijst gezien van bevrijde kinderen?
   2. Vluchtelingen: kunt u middels een telling van hardware bewijzen wat er van de €50 miljoen is gekocht?
   3. Aardbeving: kunt u aangeven wat door de Nederlandse overheid aan infrastructuur in Nepal is gebouwd met gps-coördinaties zodat het te controleren is?
   4. Partnerorganisaties:  U schrijft over 25 partnerorganisaties: hebben zij hun output ooit geteld?
   5. Dokter Mukwege: Mukwege hielp duizenden slachtoffers van seksueel geweld in Congo. Bestaan deze duizenden slachtoffers ook echt, is daar een lijst van?
3. Zinsnedes aan Van Laar:
   1. Ontwikkelingssamenwerking is meer dan een doorgeefluik van wat mensen beweren.
   2. Heeft u hen ooit om bewijzen gevraagd?
   3. U heeft alleen bevestiging gekregen van ambtenaren, maar u heeft de output in de genoemde getallen nimmer gezien.
   4. Ik weet zeker dat u niks van uw stukken kunt bewijzen.
   5. Het gaat er niet om dat u overtuigd bent, het gaat er om dat geen enkele organisatie of politicus bewijzen toont aan de belastingbetaler.
   6. Ik weet zeker dat u de gestelde output nimmer gezien heeft en alleen van horen zeggen en dat aan eenieder doorvertelt.
   7. Als er bewijslast is, moet het getoond worden. Indien niemand het toont, dan bestaat het niet.
   8. Ik weet dat je onder de indruk kunt zijn als je Nepal bezoekt maar bij het OS gaat het niet om een goed gevoel dat je hulp kunt geven.
   9. Het enige dat ik wil is helpen inzien dat getuigenverslagen van anderen (al dan niet een ambtenaar) niet voldoende is.
   10. Indien u fan bent van OS (net als ik) dan gaat u niet voor een fraai verhaal of een emotie.
   11. Al uw verhalen gaat over beweerde output….beweerde output bestaat niet.
   12. U zit in de Tweede Kamer: u MOET kritisch zijn.
   13. OS is geen vervoersmiddel voor ‘leuke’ berichten en misplaatste ruimhartigheid. OS gaat keihard over output, outcome, bereik. En niks anders.
   14. Een bewijs is geen getal of bedrag. Dat is een bewering. Dit is dé misvatting binnen OS.
4. Nederland Helpt Nepal, Giro 555 en CARE
   1. ‘500 gebouwen (huizen, scholen, gemeenschapscentra) beoordelen op volksgezondheid en veiligheidsrisico en de meest risicovolle en kwetsbare gebouwen markeren voor sloop’ Is er een lijst van deze 500 gebouwen en kunt u mij deze sturen?’ (pagina 16)
   2. ‘Identificeren en database opstellen van te slopen gebouwen (GPS data, foto’s) en kwetsbare huishoudens’. (pagina 17) Kunt u mij deze GPS-data en foto’s sturen?
5. Beleidsnotitie ‘Eerlijk Beleid Voor Ontwikkelingslanden’
   1. Op pagina 6 staat: ‘De PvdA ziet daarnaast een belangrijke rol weggelegd voor impact assessments die worden uitgevoerd voor nieuwe Nederlandse en Europese beleidsvoorstellen, die de ontwikkelingsdoelstellingen kunnen beïnvloeden’. Ik heb de PvdA gevraagd: ‘Kunt u aangeven wat impact assessment precies inhoudt (I), hoe deze instrumenten precies werken (II) en hoe dit de ontwikkelingsdoelstellingen kunnen beïnvloeden (III)?’
6. Aidsfonds
   1. Op de site http://www.aidsfonds.nl/wij/projecten/suso staat ‘We hopen eind 2015 20.000 sekswerkers te hebben geholpen’. Hoe zijn deze 20.000 sekswerkers geteld? Is daar een lijst van?
   2. Jullie schrijven tevens ‘ In de hele wereld hebben 260 organisaties evenementen georganiseerd om (media)aandacht te krijgen voor de rechten van sekswerkers en voor seksueel geweld in het algemeen’. Worden deze 260 organisaties door jullie aangestuurd? Hebben jullie hier ook een lijst van?
   3. Op de site http://www.aidsfonds.nl/wij/projecten/lawyerscollective staat ‘De organisatie doet dit onder andere via massaprotesten, persconferenties en actiedagen. Daarnaast zet het Lawyers Collective zich in om via trainingen de kennis van patiënten, risicogroepen, dokters en advocaten over het onderwerp te vergroten.’ Is er een lijst van mensen die meededen aan deze trainingen? Hoe weten jullie of daar mensen aan meededen? Hoe is dit geteld?
   4. Jullie steunen ANP+ (http://www.aidsfonds.nl/wij/projecten/APN). Ik heb hun website bezocht. Daar staat ‘Currently we have all total 2000 (Two Thousand only) members in different districts of Assam.’ Is er een lijst van deze 2000 organisaties? Hebben jullie gecontroleerd of deze 2000 bestaan en of zij zichzelf ook als lid beschouwen van ANP+?
7. Amref
   1. Jullie schrijven ‘Het totaal aantal meisjes dat tot nu toe heeft deelgenomen aan een alternatief ritueel is 7.361′ (https://www.amref.nl/wat-doet-amref-flying-doctors/projecten/alternatieve-rituelen-voor-meisjesbesnijdenis-in-kenia-en-tanzania). Hoe zijn deze 7361 geteld, is daar een lijst van?
   2. Er zijn 7.605 mensen opgeleid: dokters (384 vrouwen en 1.041 mannen), verpleegkundigen (2.613 vrouwen en 1.583 mannen), laboranten (98 vrouwen en 213 mannen) en ondersteunend medisch personeel (988 vrouwen en 685 mannen). Er zijn 37.488 mensen geopereerd aan vaginale fistels, hazenlippen, urologische aandoeningen en afwijkingen als gevolg van lepra. Hoe zijn deze aantallen geteld en zijn daar ook lijsten van?
8. 

   26 juni 1998: Minister Pronk in gesprek met Huizer nadat hij hem de ridderonderscheiding had verleend.

   Professor Dr. Gerrit Huizer