Het onderwijs is een prehistorisch monster

Het curriculum van het voortgezet onderwijs is een prehistorisch monster

Een cijferlijst van de havo uit 1973 leert dat alle 18 vakken in 2017 nog steeds worden aangeboden, zei het soms onder een andere naam. Het enige onderscheid met het huidige curriculum zijn keuzevakken die per school kunnen verschillen zoals Spaans, kunst, filosofie of NLT. Er zijn enige lokale initiatieven zoals het Fries en de havenhavo in Rotterdam. Wiskunde wordt op de havo in de drie varianten A, B of D aangeboden (op het vwo tevens wiskunde C). Het prehistorisch monster uit 1973 is nog volledig in tact.

In 1973 bestond het Internet nog uit 42 computers die drie universiteiten met elkaar verbonden maar inmiddels zijn er 14 biljoen webpagina’s geïndexeerd. Om de ontwikkelingen bij te blijven zijn de 21st century skills opgesteld om de onderwijsorganisatie en –filosofie handjes en voetje te geven. Het betreffen vage competenties die het curriculum alleen inhoudelijk vorm geven zoals de transitie van een papieren boek naar een digitaal boek.

De wereld snakt naar vakken als programmeren, astronomie, leiderschap, foto & film, robotica, big history, ondernemen, digitale logistiek of rechten. In de brugklas zou eigenlijk gestart moeten worden met blindtypen om vervolgens door te stromen met informatica waarin de volgende onderdelen een plaats zouden moeten hebben: office, mediawijsheid, websites bouwen, Google ranking, netwerkbeheer en communicatietechnologie. Toch ploeteren we met zijn allen voort op oude blauwdrukken.

Vakken als Frans, muziek, CKV en in mindere mate tekenen zijn oubollig en hebben in 2017 geen bestaansrecht omdat ze geen afspiegeling zijn van wat er in de samenleving leeft. Het vak Frans heeft een historische bestaansrecht door de bourgeoisie maar het betreft allang niet meer de wereldtaal van de elite en de handelstaal van weleer. Je kunt anno 2017 beter kiezen voor Russisch, Chinees, Japans of Arabisch. Vroeger ging bijna iedereen naar de muziekschool maar nu vul je met moeite een klas met een handvol leerlingen en met een abominabel niveau.

Er is meer. Export maakt 31% uit van ons bruto binnenlands product, alles dat Nederland bij elkaar verdient. Bijna een kwart van de export, circa 75 miljard euro, wordt verdiend aan Duitsland. Op de vierde plaats komt Engeland met slechts 8% van de totale uitvoerwaarde en Amerika met 5%. Er zijn circa 130 VO-scholen die tweetalig onderwijs aanbieden waarvan 129 in het Engels en één in het Duits. Het is logischer dat dit andersom zou zijn.

Andrew Hacker van Queens College, City University of New York, stelt dat leerlingen gedemotiveerd raken door het hogere wiskunde in scholen en hij twijfelt aan het pratische nut zoals menigeen voor ogen heeft. Wiskunde is een belangrijk vak maar het wordt overschat en het is misplaatst binnen de kernvakken. De algebraïsche basisvaardigheden die iemand in een gemiddelde praktijk nodig heeft is gewoon te beheersen met Excel (eventueel voor gevorderden), zeker indien je dit combineert met programmeren. Want zeg nou eerlijk: wie heeft er voor het laatst in de dagelijkse praktijk een integraal of vectorruimte berekend?

Het vak Nederlands behuisd literatuurgeschiedenis en x, maar wat leer je van een oud boek als Karel ende Elegast of een Carry Slee waarin een jongen voor het eerst een meisje kust op pagina 96. Het lijkt me veel leerzamer om documentaire- of wetenschappelijke boeken te lezen zoals x. Ook met die boeken kun je leren wat kernzinnen zijn, opbouw en leesdoelen.

Evenzo zou de grammatica een facelift mogen hebben. De dubbelklanken (ou/au, ei/ij en het fonetisch spellen is een reële discussie waard. Er zijn vele historische verklaringen voor uitzonderingen maar de Nederlandse taal behoort geen historisch archief te zijn. Je kunt duidelijk leesbare boeken schrijven zonder de letter c en q, met alleen de ou, alleen de ij, geen sch en zonder dt’jes.

Lichamelijke opvoeding maakt wel een inhaalslag alhoewel vele gymzalen nog steeds wandrekken en ringen hebben. We leven in een tijd met nieuwe sporten zoals vechtspelen, biketrail, lacrosse, kronum, free running, bossaball, muurklimmen, floorball en allerlei fitnessachtige varianten. De toekomst is rijp voor pauzesport en (internationale) scholencompetities.

Ontwikkeling van 21st century skills is niet dezelfde vakken in een modern jasje steken. De Stelling van Pythagoras is sinds 1973 namelijk echt niet veranderd. Je kunt anno 2017 een didactiek aanpassen met youtube, werken met een cloud of virtual reality, het feit blijft dat op het einde de leerling net zo veel weet als een eindexamenstudent in 1973. Curriculumontwikkeling wordt met name vertraagd door de examenplicht met verplichte vakken en een rijtje vaste keuzevakken. Het is een experiment waard om een schooljaar in te delen in 20 studiepunten, waarbij de helft door het ministerie wordt bepaald en afgerond dienen te worden door een examen. De andere 10 studiepunten is examenvrij, niet resultaatvrij, en kan naar vrij inzicht van de school worden ingevlogen. Ik wil u als lezer vragen om boven water te halen wat u als kennis nog paraat heeft dat geleerd is voor een eindexamen. Het antwoord geeft namelijk het nut van examens aan. Kortom, de noodzaak voor examens worden overschat. Inzichten en kennis kunnen namelijk veel beter getoetst worden in een simulatie.

Indien curriculumontwikkeling net zo snel zou moeten gaan als de digitale ontwikkelingen dan had de houdbaarheidsdatum van het curriculum uit 1973 al in 1974 moeten stranden. We kunnen ook met zijn allen in 2030 de 18 vakken uit 1973 nog koesteren. Maar vraag een docent niet dat hij zelfstandig vooruit moet denken met 21st century skills.

Drs. Hans R.J. Sluijter

Follow up:

* interview Onderwijsblad maart 2018: ‘Een nieuw curriculum? De leraar is aan zet‘.

* Huidige eindexamens volgens VO-raad niet meer van deze tijd: ‘Het moet flexibeler en minder cognitief‘.

Examens in het voortgezet onderwijs moeten op de schop. Dit stelt de VO-raad, de organisatie van schoolbesturen. ‘Het examen lijkt een doel op zichzelf geworden, in plaats van een middel om in kaart te brengen of een leerling klaar is voor de vervolgstap’, zegt voorzitter Paul Rosenmöller. Hij spreekt van een ‘doorgeslagen focus op het leren voor het examen’. Meer lezen? Link naar Volkskrant.