Afgelopen weekend was ik weer eens in een kerk. Ik woonde een begrafenis bij in het Brabantse dorp Schaijk. Ik heb genoten. Dat kwam mede doordat ik de overledene niet kende. Schaijk is een katholieke boerengemeenschap waarin iedereen elkaar kent. Maar wat een toneelstuk in die gemeenschap. Iedereen heeft een rol. Als de gemeenschap in de kerk is, knielen de geestelijken voor elk kruis. Ik heb gezien dat wanneer er geen publiek in de kerk zit, dat de kruisen plotseling er niet lijken te hangen. Het toneel was gevuld door circa 30 mannen waaronder het koor. Ik heb in anderhalf uur geen vrouw op het toneel gezien. En iedereen doet stevig zijn best om zijn vaste loopje en handelingen aan de kerkgangers te laten zien. Ik heb begrepen dat de familie van de overledene niet te veel persoonlijke zaken mocht inbrengen en wat volgde wat een traditionele mis met alleen maar, door de mens verzonnen, protocollen. Ik zag een in paars geklede idioot met mijter die het middelpunt van alles wilde zijn. Tijdens de koffietafel zat ik naast onbekende 50/60-plussers en ik vroeg naast de vrouw naast me wat ze van de mis vond.
‘Tja, zo doen we dit al jaren. Wij zijn dit gewend.’
Ik zei: ‘Maar wat vond u er van?’
‘Ik weet het niet’, zei ze.
Zijn we zo vervreemd dat we niet meer weten wat we doen? We doen de dingen gewoon omdat we ze al eeuwen doen. En al die tijd laten we steeds een gek in een paars kleed met mijter zich zien geilen om de aandacht die hij krijgt? De macht van de kerk is uit lust verzonnen. Geen enkel woord in de bijbel zegt dat we paleisachtige gebouwen moeten maken waarin we mensen in paarse kleden met mijter als verlengstuk van Jezus of Petrus moeten vereren. De code die de kerk heeft verzonnen zorgt voor geprogrammeerde poppetjes die de kerkbanken vullen. Gehoorzaam en mak. De code is extreem fanatiek en in beton gegoten, waarbij van een gebakken luchtledige een heilige relikwie gemaakt wordt.
Ik zag hetzelfde ooit Pushkar, een zogenaamde heilige stad. De huizen lagen rondom een heilig meer waar ik geen foto van mocht nemen. Indiërs waren bloedfanatiek om te waken dat ik deze regel doorbrak. En toen ik een foto nam, kwam ik weg door het geven van een aalmoes. Het meer in Pushkar is natuurlijk gewoon een meer, maar de mensen maken er iets absurds van om er geld, macht en aanzien mee af te romen. Zodra mensen er op afgestraft kunnen worden als je een bepaalde ‘heilige verzinsels’ niet erkent, gaan wij het als norm ervaren. Op die manier ontstaan dweepzuchtige culturen. Soms worden ze in wetten vastgelegd. Ik denk dat elke mens een min of meer masochistische behoefte heeft om zich een wil op te laten leggen door mensen die daar macht een aanzien aan ontleden. Het leidt tot overdreven fanatisme.
Er waren tijden dat je voor godslastering werd opgeknoopt. Het Sanhedrin (Joodse rechterlijke raad) dreven Jezus tot zijn dood vanwege hetzelfde feit. De Inquisitio haereticae pravitatis (rechtbank voor ketters) dreven velen ongelofelijke mannen en vrouwen naar de martelkamer of terdoodveroordeling. Vele landen en instanties deden er fanatiek aan mee. Een concilie (een vergadering van christelijke ambtsdrager) besloot de naam in 1965 te veranderen in Congregatie voor de Geloofsleer. Allemaal vergaderverzinsels. In Iran worden kinderen (18 minus) ter dood veroordeeld. In Somalië worden overspelige vrouwen ter dood veroordeeld. Velen individuen of gestigmatiseerde groepen worden al eeuwenlang gedood uit de naam van protocollen die door de mens zijn verzonnen. Indoctrinatie gebeurt altijd via massamedia. Dit is niet uitgevonden door de nazi’s. Een heilig boek met het Vaticaan als marketingtool is al tweeduizend jaar aanvoerder. Massamedia heeft een ongekende explosie mogen ervaren via Internet en satelliettelevisie. Indoctrinatie is van alle dag en alle culturen. Ook ontwikkelingssamenwerking vaart op dit medium. Niemand in deze branche maakt zich voldoende zorgen over de gevaren van massamedia waardoor een, al dan niet gedeeltelijk verzonnen, bij elkaar geharkt trackrecord van hulporganisaties in het Zuiden eenvoudig beklijven in de opinie van westerlingen die leven in de schaduw van een schuldcultuur. Daarnaast lijkt n maakt zich voldoende zorgen te maken om de totale boskap, de vernietiging van diersoorten en het verdwijnen van ijskappen. Soms bekruipt mij het gevoel dat wij met zijn allen door het geld van ontwikkelingssamenwerking slecht een idee in stand houden om ons goed te voelen.
Leest u ook de Voetval International? De afgelopen week (45e jaargang, Nr. 19, bladzijde 98-101) las ik een interessant artikel: SCHOKKEND RAPPORT HEKELT VOETBALBESTUURDERS: ‘GA WEG UIT DE IVOREN TORENS’. Voormalige minister Willem Vermeend beoordeelde op verzoek van de KNVB de financiële problemen in het voetbal. Ik citeer een passage:
“De laatste jaren zijn de clubs gesubsidieerd terwijl de lonen stegen. ‘Ook dat is straks afgelopen’, zegt Vermeend, die een openbare zwarte lijst wil met de clubs in categorie 1. ‘Straks kan iedere wethouder of supporter op de eerste maandag van de maand zien in welke categorie zijn club zit’. De moderne schandpaal dus. ‘Niks is sterker dan transparantie. Straks komen fans die zeggen: Jullie staan onder curatele, maar maken wel tachtig procent van het budget op aan salaris. Transparantie is het beste wat het voetbal kan overkomen. Je wilt echt niet in categorie 1 zitten. Clubs moeten dit rapport wel gaan zien als een uitdaging. De bestuurders moeten afgerekend kunnen worden.”
De passage zou ik graag willen kopiëren naar de sector OS. De uitgaven binnen OS is een tien- tot twaalfvoudige vergeleken met de voetballerij én het betreffen pure belastinguitgaven. Voetbal daarentegen is commercieel. Het is vreemd dat in een branche, die zijn eigen broek moet ophouden, strengere regels gelden dan in een branche die ‘ons geld’ gratis mag weggeven. Binnen de commerciële wereld wordt naar de knip gekeken maar binnen de non-profitsector van ontwikkelingssamenwerking is die behoefte er klaarblijkelijk niet. Er bestaat een misvatting binnen OS. Een goedkoop project betekent niet dat je zo min mogelijk overhead hebt. Nee, een goedkoop project betekent dat je zo goed mogelijk in beeld krijgt wat je doet en gedaan hebt. Slechts dan ben je bezig met ‘samenwerken’ en ‘ontwikkeling’ (en kun je daar geen fraai samengesteld woord van maken). De transparantie en het ter verantwoording kunnen roepen van directieleden binnen OS wordt in mijn ogen weggeduwd. Eveneens de discussie hierover. Maken we ons wel voldoende zorgen? Is er voldoende platform voor kritiek? Is er sprake van ambtelijke kenniscorruptie en indoctrinatie? Ik wil graag eenieder erop wijzen dat in mijn ogen velen zich binnen OS neerleggen bij vergaderverzinsels die de sector niet dient.
Wellicht kan ik het concept ‘vergaderverzinsel’ illustreren met een jaarlijks verschijnsel dat in Denemarken plaatsvindt op de Faroe Eilanden. Jeugdigen moeten hun volwassenheid bewijzen door te participeren aan een massaslachting. Er worden door hen honderden dolfijnen en walvissen afgeslacht. Voor hen is het een jaarlijks evenement waarbij scholen de kinderen vrijaf geven. Kijk naar de foto’s en zeg nu zelf: dit is toch een vergaderverzinsel pur sang? Zo zie ik op alle niveaus en binnen alle gelederen dit probleem en bedruipt mij hetzelfde gevoel als bij deze foto’s, gewoonweg omdat out-of-the-boxdenken en helikopterview geen voedingsbodem vinden en tot daadkracht aanzetten.
Iemand zei ooit tegen mij: ‘je kunt een stromende rivier niet duwen’. Dat klopt. De eerste die dat probeert zal verdrinken. Ik hoop dat er een moment komt dat massamedia minder een speeltje is van OS en meer van transparantie. Daarom zou ik willen eindigen met de woorden:
“De laatste jaren zijn de NGO’s gesubsidieerd terwijl er geen openheid van bestedingen zijn. ‘Ook dat is straks afgelopen’, zegt Sluijter, die een openbare zwarte lijst wil met de NGO’s in categorie 1. ‘Straks kan iedere wethouder of burger op de eerste maandag van de maand zien in welke categorie een NGO zit’. De moderne schandpaal dus. ‘Niks is sterker dan transparantie. Straks komen burgers die zeggen: Jullie besteden onze miljarden, maar jullie verantwoorden niet hoe het besteed is. Transparantie is het beste wat ontwikkelingssamenwerking kan overkomen. Je wilt echt niet in categorie 1 zitten. NGO’s moeten dit rapport wel gaan zien als een uitdaging. De bestuurders moeten afgerekend kunnen worden.”
Een categorie 1 voor NGO’s…wat een uitkomst. Maar eerlijk is eerlijk: het is wel een vergaderverzinsel.
Ik heb de regering van Denemarken en de Faroe Eilanden geschreven voor een verklaring, maar ik mocht geen reactie tegemoet zien.
OLD SCHOOL
Dit artikel is ‘old school’ en is gepubliceerd tussen 2008 en 2010 via de oude site van NL-Aid of Updaid (de voorloper van NL-Aid).
AUTHOR: Drs. H.R.J. Sluijter
URL: www.NL-Aid.org
E-MAIL: info [at] www.NL-Aid.org