Boskalis, Coolblue, VolkerWessels: Hoe één rijke familie stilletjes Nederlandse topbedrijven overneemt

‘We gaan een bod doen’, vertelde de man aan de andere kant van de lijn. ‘We gaan jullie overnemen.’ Op deze manier begon op 6 maart 2022 het gesprek dat Peter Berdowski, CEO van Boskalis, definitief deed beseffen dat zijn bedrijf het doelwit was geworden.

De beller was Jaap van Wiechen, directeur van HAL Investments, de raadselachtige investeringsmaatschappij die vanuit de Millenniumtoren in Rotterdam een miljardenimperium beheert.

Meer dan twee jaar later maakt HAL opnieuw een grote zet. Dit keer in samenwerking met dochteronderneming Boskalis. Ze nemen de Nederlandse activiteiten van het bouwbedrijf VolkerWessels over, een transactie die HAL plotseling tot een van de grootste bouwbedrijven van Nederland maakt.

Wat is HAL Investments precies? En wie zijn de gezichten achter deze organisatie? Een duik in de roemrijke geschiedenis van het bedrijf, vaak beschouwd als het Nederlandse equivalent van Warren Buffett’s Berkshire Hathaway.

Van scheepvaart naar miljarden

HAL vindt zijn oorsprong in 1873 met de oprichting van de Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart-Maatschappij in Rotterdam, later bekend als de Holland-Amerika Lijn, bekend om het vervoer van generaties migranten en passagiers naar de nieuwe wereld.

Willem van der Vorm, een boerenzoon uit IJsselmonde, redde het bedrijf in de jaren dertig van de vorige eeuw. Van een eenvoudige loopjongen werkte hij zich op tot een van de invloedrijkste havenbaronnen van Rotterdam. Zijn leus was veelbetekenend: ‘Groen-wit-groen, hard werken en weinig poen.’

Dit zuinige karakter bleef kenmerkend voor de familie. In 1988 verkochten Willems nazaten de cruiseschepen van de Holland-Amerika Lijn voor 1,2 miljard gulden aan het Amerikaanse Carnival Corporation. Ze besloten om deze opbrengst te investeren en zo werd HAL Investments opgericht, wat uitgroeide tot een van de succesvolste investeringsmaatschappijen van Europa.

Jaren later zou Martijn van der Vorm het bedrijf naar nieuwe hoogten leiden. Gedurende bijna veertig jaar onder zijn leiding groeide HAL uit tot een van de krachtigste investeringsmaatschappijen van Nederland, met een vermogen van 15,5 miljard euro. In mei nam hij definitief afscheid van het bedrijf, maar de invloed van de oprichtersfamilie blijft aanzienlijk.

De discrete miljardairs

De familie Van der Vorm staat nog steeds aan het roer van HAL, met een geschat vermogen van 8,4 miljard euro, goed voor een tweede plaats op de Quote-lijst van rijkste Nederlandse families, net achter de Brenninkmeijer-clan van C&A. Met een belang van meer dan 70 procent in HAL blijft de familie diep geworteld in het investeringsfonds.

Martijn van der Vorm belichaamde de bedrijfscultuur van HAL: gesloten, gedisciplineerd en gericht op de lange termijn. In 25 jaar als CEO gaf hij nooit een interview. Hij verscheen zelden in het openbaar en indien wel, dan kwam hij binnen ‘als inspecteur Columbo’, zoals een zakenrelatie het omschreef in NRC: ‘Een onopvallende man in een lange regenjas.’

Zijn opvolger als commissaris is zijn broer Barend, waardoor de familie Van der Vorm haar grip op het bedrijf behoudt. De familie woont voornamelijk in Monaco, vanwaaruit ze hun investeringen leiden. Via een complexe structuur van holdings op Curaçao en trusts op Bermuda wisten ze jarenlang grotendeels buiten het bereik van de Nederlandse belastingdienst te blijven. Na een miljardentransactie met de fiscus keerde het bedrijf op 1 april 2024 terug naar Rotterdam.

Hollands glorie als strategie

De investeringsstrategie van HAL kenmerkt zich door geduld en een voorkeur voor bedrijven met sterke marktposities. ‘Ze denken echt met je mee’, vertelde een bestuurder van een voormalige HAL-deelneming aan de Volkskrant. ‘Het mooie is: ze zijn er voor de lange termijn. Ze missen de hijgerigheid van andere investeringsfondsen.’

De portefeuille van HAL omvat een overzicht van Nederlandse bedrijfsiconen. Naast Boskalis heeft HAL grote belangen in het tankopslagbedrijf Vopak (51,4 procent), webwinkel Coolblue (56,4 procent) en SBM Offshore (22,88 procent). HAL is tevens eigenaar van Het Financieele Dagblad via FD Mediagroep.

Opmerkelijk is de voorkeur voor maritieme bedrijven en ‘Hollands Glorie’. Van baggeren tot scheepvaart, van olieopslag tot offshore energie: HAL investeert graag in sectoren waar Nederland traditioneel sterk in is.

Zakendoen à la Van der Vorm

De werkwijze van HAL wordt gekenmerkt door nuchterheid en grondigheid. Het bedrijf werft de slimste afgestudeerden van Nederlandse universiteiten, bij voorkeur fysici en Delftenaren die goed met cijfers om kunnen gaan. De bedrijfscultuur is sober: lunches bestaan uit boterhammen met kaas, melkpakken op tafel, geen fratsen.

‘Van der Vorm is zeer trefzeker’, zei voormalig commissaris Harry Langman tegen NRC. ‘Als iemand zo vaak geluk heeft, speelt er iets anders.’ Dat blijkt uit de resultaten: HAL presteerde de afgelopen decennia beter dan Warren Buffetts Berkshire Hathaway.

HAL hanteert een rigoureuze aanpak bij overnames. Toen het bedrijf in 2022 Boskalis overnam, bood het 32 euro per aandeel – ‘een wat karig bod’, volgens de Vereniging van Effectenbezitters. Op het laatste moment voegde HAL er nog een euro aan toe. ‘Ze hebben meer dan dertig jaar moeten wachten, maar uiteindelijk hebben ze gekregen wat ze wilden’, zei CEO Berdowski achteraf.

Van brillen naar bouw

HAL’s succes is niet alleen te danken aan maritieme investeringen. Jarenlang was het bedrijf eigenaar van de brillenketen GrandVision, met merken als Pearle. In 2021 verkocht HAL dit belang aan EssilorLuxottica, een transactie die de kas van HAL aanzienlijk spekte. De boekwinst bedroeg ongeveer 3,5 miljard euro.

Deze financiële middelen komen nu goed van pas bij de overname van de Nederlandse activiteiten van bouwconcern VolkerWessels. De bouw- en infrastructuurtak had vorig jaar een omzet van 3,6 miljard euro en een bedrijfsresultaat van 217 miljoen euro. Samen met de reeds bestaande bouwactiviteiten van Van Wijnen (voor 88 procent in handen van HAL) ontstaat er een bouwgigant die kan concurreren met de grootste spelers op de Nederlandse markt.

Voor de eigenaar van VolkerWessels, investeringsvehikel Reggeborgh van de Overijsselse ondernemersfamilie Wessels, past de verkoop binnen een strategie om zich meer op buitenlandse markten te richten. De activiteiten van VolkerWessels in het Verenigd Koninkrijk, Noord-Amerika en Duitsland blijven in eigen hand.

Voorzichtig opereren

De cijfers van HAL zijn indrukwekkend. In 2024 behaalde het bedrijf een nettowinst van 1,2 miljard euro, 200 miljoen meer dan het jaar ervoor. De nettovermogenswaarde van de portefeuille steeg met 2,2 miljard naar 15,5 miljard euro. Met deze financiële kracht kan HAL gemakkelijk grote overnames financieren.

Desondanks opereert HAL bewust uit de schijnwerpers. Het bedrijf heeft geen woordvoerder, de website is eenvoudig en het jaarverslag bevat geen illustraties. ‘HAL is ongetwijfeld het meest sobere bedrijf van de AEX’, merkte NRC eerder op.

Dit beleid past bij de strategie. Door buiten de schijnwerpers te blijven, kan HAL ongestoord zijn gang gaan zonder al te veel aandacht te trekken. Enkel tijdens de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering maakt de leiding kortstondig haar opwachting.

Op het gebied van filantropie is de familie echter zichtbaarder. Vermoedelijk ook om goodwill te kweken, gezien het feit dat ze jarenlang geen belasting betaalden in Nederland. De Van der Vorms doneren jaarlijks tientallen miljoenen aan Rotterdam. Via stichtingen zoals De Verre Bergen en Droom en Daad financierden ze onder andere het depot van museum Boijmans Van Beuningen, het nieuwe museum Fenix over migratie en woningen voor Syrische vluchtelingen.

‘Ze hebben echt hart voor Rotterdam’, zei voormalig burgemeester Ahmed Aboutaleb tegen de Volkskrant. ‘Zonder hen zou de stad er anders uitzien.’