Op woensdag 16 juli is de Duitse theaterregisseur Claus Peymann op 88-jarige leeftijd overleden in Berlijn, waar hij woonde. Peymann was bekend om zijn werk als regisseur bij vooraanstaande theaters en had leidinggevende posities bij het Burgtheater in Wenen en het Berliner Ensemble. Hij leed al langere tijd aan een ernstige ziekte.

Claus Peymann, geboren in 1937 te Bremen, volgde opleidingen in Duits, literatuur- en theaterwetenschappen. Vanaf de jaren zestig verwierf hij bekendheid als theaterregisseur. Zijn carrière begon hij in steden als Hamburg, Heidelberg, Berlijn en Frankfurt. Hier regisseerde hij in de late jaren zestig drie stukken van de toen nog minder bekende Peter Handke, waaronder het spraakmakende Publikumsbeschimpfung in 1966. Dit stuk zorgde voor opschudding en vechtpartijen in de Duitse theaterscene. Günther Rühle, een prominente Duitse theatercriticus, beschouwde dit later als het begin van het moderne theater.

In de jaren zeventig verhuisde Peymann naar Schauspiel Stuttgart (1974-1979), waar hij eveneens controversiële producties regisseerde. Zijn vertolking van Albert Camus’ De rechtvaardigen in 1976 werd gezien als een uiting van solidariteit met de radicaal-linkse Baader-Meinhofgroep. In 1979 zette hij zelfs een fondsenwerving op in het theater om te helpen met hun tandartskosten.

Na druk van overheidswege verliet Peymann Stuttgart en werd hij in 1979 intendant bij Schauspielhaus Bochum. Daar regisseerde hij werken van auteurs als Thomas Bernhard, Peter Turrini en Elfriede Jelinek. Zijn periode in Bochum markeerde zijn hoogtijdagen als kunstenaar, waarin hij uitgroeide tot een van de invloedrijkste theaterregisseurs van Europa.

In 1986 nam hij de positie van directeur bij het Burgtheater in Wenen aan. De première van Thomas Bernhards Heldenplatz in 1988 zorgde volgens de Duitse theatersite Nachtkritik bijna voor een nationale crisis. Peymann stond bekend om zijn provocerende aanpak in Wenen. Hij koos vaak voor politiek geladen stukken en lekte express controversiële scènes vlak voor de première, wat irritatie opwekte bij het conservatieve deel van het Weense publiek. ‘Zijn dertien jaar als directeur werden gekenmerkt door heftige discussies met politici en media, conflicten met het ensemble, maar brachten ook vele artistieke triomfen, waaronder de legendarische zeven uur durende première van Elfriede Jelineks Sportstück, geregisseerd door Einar Schleef in 1998’, aldus Nachtkritik.

In Wenen inspireerde Thomas Bernhard een trilogie van ‘dramoletten’ over Peymann: Claus Peymann verlässt Bochum und geht als Burgtheaterdirektor nach Wien; Claus Peymann kauft sich eine Hose und geht mit mir essen; en Claus Peymann und Hermann Beil auf der Sulzwiese, die in Nederland gespeeld werden door onder andere Henri van Zanten, Toneelgroep Amsterdam en Maatschappij Discordia.

LEES  Eline Arbo onthult geheimen van succes: Diepe inzichten in korte documentaire!

Na zijn tijd in Wenen verhuisde hij naar Berlijn, waar hij van 1999 tot 2017 de artistieke leiding had over het Berliner Ensemble. Ook daar bleef hij betrokken bij politieke controverses, onder andere over zijn opvolging en de toekomst van de Volksbühne.

‘Hij was een titan in het theater, een meester in uitdagen en vernieuwen – een regisseur die het podium zag als een strijdtoneel voor artistieke vrijheid, wrijving en radicale authenticiteit’, aldus Wolfram Weimer, de Duitse staatssecretaris van Cultuur, in een recente verklaring in Tageschau. Marian Buijs, voormalig recensent van Volkskrant, beschreef hem bij zijn afscheid in Wenen als een ‘enfant-terrible op pensioenleeftijd’, een ‘gerenommeerde en controversiële theaterregisseur’.

Claus Peymann werd onderscheiden met vele prijzen, waaronder de Berliner Theaterprijs en de Nestroy Award voor zijn levenswerk. Zijn regie was in de jaren ’70 en ’80 regelmatig te zien op het Holland Festival in Amsterdam.