831 Startups Groeiden Dankzij Seed Capital: Is Het Tijd Voor Een Scaleup Variant?

In 2005 werd een pilotproject gelanceerd door het ministerie van Economische Zaken, die Technopartner oprichtte, een voorloper van wat nu Techleap is. Dit initiatief was bedoeld om technologische startups te stimuleren. De Seed Capital-regeling werd in het leven geroepen om de financieringsproblemen in de vroege fasen van startups aan te pakken.

Deze regeling was bedoeld om nieuwe venture capital-fondsen te creëren en werkt vrij eenvoudig: de overheid verstrekt een renteloze lening – nu tot een maximum van 12 miljoen euro – aan fondsen die investeren in technologische startups. Private investeerders moeten minstens eenzelfde bedrag inleggen, waardoor er tot 24 miljoen euro beschikbaar wordt gesteld voor startups.

Wanneer een startup succesvol wordt verkocht, ontvangen de fondsen eerst hun investering terug, waarna de overheid haar deel ontvangt. De additionele winsten worden verdeeld in een verhouding van 80/20 tussen het fonds en het ministerie van Economische Zaken.

Hoewel de regeling niet echt gratis geld betreft, klaagden investeerders in de beginjaren vaak over de hoeveelheid papierwerk en de strenge voorwaarden. Desondanks leidde de Seed Capital-regeling al snel tot veel nieuwe venture capital-fondsen. Vaak waren het succesvolle ondernemers die deze overheidssteun aangrepen om samen een Seedfonds op te richten. Namen zoals Peak, Henq en TIN Capital, tegenwoordig bekend, begonnen als Seed Capital-fondsen.

131 Seedfondsen

Technopartner bestaat niet meer, maar de ondersteuning aan Seedfondsen is gebleven. In de afgelopen twintig jaar heeft de overheid samen met private partijen 729 miljoen euro geïnvesteerd in techstartups, zoals blijkt uit een evaluatierapport van RVO.

In de laatste vijf jaar heeft het ministerie van Economische Zaken jaarlijks tussen de 30 en 50 miljoen euro bijgedragen. De 131 Seedfondsen die met een lening van EZ zijn opgestart, hebben in 831 startups geïnvesteerd.

‘Het is een doordachte opzet’, zegt Koen Maaskant, de analist die het rapport samenstelde. ‘De overheid vermindert het risico voor private investeerders en maakt venture capital aantrekkelijker als beleggingscategorie. Dit trekt meer kapitaal naar de sector. Zonder deze regeling zouden veel van deze fondsen niet bestaan.’

Er zijn zelfs bijna vijftig fondsen afgewezen wegens budgettaire beperkingen. De vraag naar de Seed-regeling was dus hoger dan het aanbod.

148 startups gestopt, 235 exits

De venture capital-fondsen deelden veel data met de overheid, waardoor Maaskant beschikking had over een schat aan informatie. ‘Zo’n uitgebreide dataset met vergelijkbare fondsen, waarbij je precies kunt zien wat de exits opleveren – dat vind je nergens anders. Het laat zien hoe investeringen in startups de grootste maatschappelijke en economische voordelen kunnen opleveren.’

Niet alle fondsen zijn even succesvol, maar de exits hebben tot nu toe 551 miljoen euro opgebracht. Van de 354 exits betrof het bij 148 startups bedrijven die werden gestopt. Daarnaast werden er 235 verkooptransacties gesloten.

Niet alle transacties waren winstgevend. Volgens de analyse van RVO werd 28 procent met verlies verkocht, bij nog eens 105 startups werd de investering tussen één en vijf keer terugverdiend en in 6 procent van de gevallen werd het geïnvesteerde bedrag meer dan vijfvoudig terugverdiend.

De meeste exits vonden plaats tussen het tweede en zesde jaar na de investering, met een piek in het vierde jaar.

Op weg naar revolverend

Zal de Seed Capital-regeling zichzelf uiteindelijk terugbetalen? Dat moment nadert. Tot nu toe heeft 42 procent van de startups een exit gerealiseerd, wat 153 miljoen euro voor de staat heeft opgeleverd – ongeveer 47 procent van de totale overheidsinvestering van 328 miljoen euro.

Aangezien 58 procent van de deelnemingen nog actief is, verwacht Maaskant dat de regeling uiteindelijk een hoge ‘revolverendheid’ zal bereiken. Met andere woorden: het geld komt grotendeels terug en kan opnieuw worden geïnvesteerd in technologiefondsen.

Voor de fondsen is de overheidssteun ook voordelig: uiteindelijk maakt de regeling een gemiddeld extra rendement van 44 procent mogelijk bij de volwassen fondsen, bij een lager risicoprofiel. ‘Dat is een sterk verhaal, ook voor partijen zoals pensioenfondsen, voor wie venture capital vaak niet past binnen hun risicoprofiel. Als zij zouden meedoen met de overheid of op een vergelijkbare manier zouden investeren, kunnen zij zowel innovatie stimuleren als rendement behalen met een aanvaardbaar risico.’

Bovendien zijn de uitvoeringskosten laag. Slechts 0,5 procent van het beheerde vermogen gaat naar administratie en toezicht – aanzienlijk minder dan de typische 2 procent die venture capital-klanten normaal overmaken aan fondsbeheerders, afgezien van het aandeel dat ze ontvangen in de winst uit exits.

Snelle groeiers dankzij Seed

Startups die financiering ontvingen via de Seed-regeling toonden significante groei. Gemiddeld stegen hun inkomsten van 0,8 miljoen euro naar 5,1 miljoen euro – een jaarlijkse toename van 36 procent. Hun aantal werknemers verdubbelde van twaalf naar 26.

Leidt de overheidsfinanciering niet tot oneerlijke concurrentie met de private markt? Die klacht hoort Maaskant vaker. ‘Deze regeling vult de markt aan en is bedoeld om een bekend marktfalen aan te pakken. In de beginfase van startups is de risico-rendementsverhouding voor private investeerders vaak zo ongunstig dat ze terughoudend zijn om te investeren, zelfs als het idee veelbelovend is. Hier is een rol weggelegd voor de overheid.’

Investeerders aan het roer

Het aantrekkelijke van de regeling is dat de overheid zich niet mengt in de besluitvorming van investeerders. ‘Investeerders maken de beslissingen, niet de ambtenaren. Een ambtenaar kan een goede investeerder zijn, maar een commerciële partij heeft een extra prikkel om zijn inzet goed te maken, omdat deze profiteert van de winst bij een exit. De overheid stelt voorwaarden, maar laat de markt de leiding nemen.’

Uit twintig jaar zachte leningen voor techinvesteerders kunnen we veel leren. De belangrijkste les bevestigt wat we al wisten: er is een financieringstekort in de scaleupfase na de seedfase. Startups die succesvol zijn in de eerste jaren hebben na de eerste seedronde vaak rond de 10 miljoen euro of meer nodig om internationaal op te schalen.

Variant voor scaleups met grotere tickets

Dit kapitaal is schaars in Nederland, deels omdat het een kleine markt betreft en de barrières om Europa te betreden nog steeds een belemmering vormen voor de groei van ondernemers. Uit Maaskants rapport blijkt dat Nederlandse startups vaak te vroeg worden verkocht aan strategische partijen. ‘Omdat er weinig kapitaal beschikbaar is voor verdere investeringen, kijken ondernemers al snel naar andere opties, zoals verkoop aan een strategische partij. Dat is jammer. Met een scaleupvariant van de Seed Capital-regeling – met dezelfde structuur, maar dan voor grotere bedragen – zou je veel van deze bedrijven in Nederland kunnen behouden.’

In een enquête onder fondsmanagers werd dit duidelijk: zij willen een vervolgregeling voor scaleups. Dit zou een taak kunnen zijn voor Invest-NL, of voor de ROM’s, de regionale investeringsmaatschappijen die toch al veel (Europees) overheidskapitaal verdelen over scaleups en venture capital-fondsen.

Een laatste belangrijke les uit twintig jaar Seed Capital is volgens Maaskant: meten is weten. ‘Alleen met gestructureerde data kun je bepalen of beleid effectief is. Dat geldt voor Seed, maar eigenlijk voor alle innovatieregelingen en overheidsinterventies in het algemeen.’

De huidige dataset is uniek, zegt Maaskant. ‘Met deze inzichten kunnen we beter bijsturen. Welke sectoren hebben meer ondersteuning nodig? Waar faalt de markt en waar is het grootste maatschappelijke rendement te behalen? Wat mij betreft is de Seed Capital-regeling een uitstekend voorbeeld van een regeling die inspeelt op de behoefte aan meer innovatiekracht, zoals ook door Draghi werd benadrukt.’